ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ - ΘΕΑΤΡΟ

Ο κινηματογράφος στην Κύπρο

Η ιστορία της κινηματογραφικής παραγωγής στην Κύπρο είναι σύντομη. Η τέχνη του κινηματογράφου εμφανίζεται στην Κύπρο στη δεκαετία του ΄20, αποκλειστικά ως θέαμα κατακτώντας αμέσως το κοινό μιας αγροτικής κοινωνίας, όπως ήταν η Κυπριακή κοινωνίας της εποχής εκείνης.

Με την επικράτηση του κινηματογράφου ως μέσου ψυχαγωγίας την δεκαετία του ΄30, μερικοί τολμηροί επιχειρηματίες άρχισαν να επενδύουν στην ανέγερση κινηματοθεάτρων και να εισάγουν κινηματογραφικές ταινίες για εκμετάλλευση.

Στην Κύπρο η πρώτη δημόσια προβολή κινηματογραφικής ταινίας έγινε το 1913, στη Λάρνακα, που ήταν τότε το κέντρο του εμπορίου και των πρεσβειών.

Οι κινηματογραφικές επιχειρήσεις επεκτείνονται από τη Λάρνακα στη Λευκωσία. Μετά από τη Λευκωσία ο κινηματογράφος αρχίζει να κατακτά σιγά- σιγά τις άλλες πόλεις και αργότερα τα μεγάλα αστικά και αγροτικά κέντρα.

Η επιτυχία των επιχειρήσεων Κυπριανού είχε μέσα σε λίγα χρόνια δημιουργήσει ένα κινηματογραφικό δίκτυο σε Παγκύπρια κλίμακα.

Η οικονομική επιτυχία των βασικών κινηματογραφικών επιχειρηματιών, Κυπριανού και Παπαδοπούλου τη δεκαετία του '20 δελεάζει πολλούς επιχειρηματίες να επενδύσουν στην οικοδομή κινηματοθεάτρων για τη δεκαετία του '30 και να δημιουργήσουν νέες κινηματογραφικές εταιρίες και κινηματοθέατρα.

Το 1923, ο πλούσιος Κωνσταντινουπολίτης μετανάστης Γιώργος Γιορδαμλής χτίζει στη Λεμεσό το πρώτο κινηματοθέατρο το Σινεμά Γιορδαμλή, ενώ ήδη λειτουργούσε δύο θερινούς κινηματογράφους.

Η δεκαετία του ΄50 σηματοδοτείται με την ίδρυση του πρώτου κινηματογραφικού συνεργείου του ΡΙΚ.

Στη δεκαετία του εξήντα οι Κύπριοι κινηματογραφόφιλοι ευτύχησαν να δουν όλες τις μεγάλες επιτυχίες του παγκόσμιου κινηματογράφου. Με τη γέννηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την εγκατάσταση στην Κύπρο πρεσβειών και με τις εμπορικές και πολιτιστικές υπηρεσίες τους ευτύχησαν να δουν ότι καλύτερο είχαν να προσφέρουν όλες οι χώρες του κόσμου και από το δυτικό και από το ανατολικό συνασπισμό.

Το 1960 σημαδεύει το τέλος της πρώτης αυτής περιόδου του κινηματογράφου στην Κύπρο με την άφιξη της ανεξαρτησίας και την έναρξη μιας πορείας που σύντομα θα έδινε δείγματα γραφής των δυσκολιών που επρόκειτο να αντιμετωπίσουν το νησί και ο λαός του.

Η δεύτερη περίοδος του κινηματογράφου της Κύπρου καλύπτει μια χρονική περίοδο δεκαπέντε χρόνων από το 1960 μέχρι το 1974. Κύριο χαρακτηριστικό της εποχής εκείνης είναι η σημαντική αύξηση των παραγωγών του ΡΙΚ αλλά και η εμφάνιση ανεξάρτητων παραγωγών. Στη δεκαετία του '70 έχουμε μια πιο πλούσια παραγωγή.

Σ΄ αυτή την περίοδο η θεματογραφία που καλύπτει ο κινηματογράφος της Κύπρου διευρύνεται, βγαίνει έξω από τα πλαίσια της ιστορίας, της παράδοσης και του πολιτισμού και επεκτείνεται και σε άλλα θέματα.

Η έναρξη μιας τρίτης περιόδου σημαδεύεται από τα τραγικά γεγονότα του 1974. Σ΄ αυτό το διάστημα το ΡΙΚ διαδραμάτιζε ουσιαστικό ρόλο στην καταγραφή των στοιχείων που διαμορφώνουν την τραγωδία. Οι πρόσφυγες, οι εγκλωβισμένοι και οι αγνοούμενοι της κυπριακής τραγωδίας μετατρέπονται σε πρωταγωνιστές και κατήγοροι του εγκλήματος και του εγκληματία

Με την ανακήρυξη του ψευδοκράτους του Ντενκτάς ο κινηματογράφος της Κύπρου καλείται αυτή την φορά να συμβάλλει στην προσπάθεια διαφώτισης της διεθνούς κοινής γνώμης.

Η τελευταία περίοδος του κινηματογράφου στην Κύπρο ξεκινά το 1994 όταν η Κυβέρνηση, για πρώτη φορά στην ιστορία της Κύπρου ως ανεξάρτητου κράτους περιλαμβάνει στους προϋπολογισμούς της ειδικό κονδύλι για την παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών.

Μιχάλης Κακογιάννης

Ο Μιχάλης Κακογιάννης ήταν διάσημος Ελληνοκύπριος ηθοποιός και σκηνοθέτης . Τιμήθηκε με πολλά βραβεία σκηνοθεσίας. Το 1947, ξεκίνησε την καριέρα του στο Θέατρο της Αγγλίας ως ηθοποιός, γρήγορα όμως τον κέρδισε η σκηνοθεσία και το 1951 ήρθε στην Ελλάδα. Το 1954, με την κινηματογραφική ταινία «Κυριακάτικο ξύπνημα», ο Μιχάλης Κακογιάννης έκανε την αρχή της διεθνούς σκηνοθετικής του καριέρας. Η «Στέλλα», το «Κορίτσι με τα μαύρα», το «Τελευταίο ψέμα» η τριλογία του: «Ηλέκτρα», «Τρωάδες» και «Ιφιγένεια» και ο «Αλέξης Ζορμπάς» είναι μερικές μόνο από τις ταινίες του που διαγωνίστηκαν και προβλήθηκαν στα εγκυρότερα φεστιβάλ παγκοσμίως και απέσπασαν πολλά βραβεία και τιμητικές διακρίσεις. Στις ταινίες του συνεργάστηκε με μεγάλους Έλληνες ηθοποιούς, αλλά και με γνωστούς και καταξιωμένους ηθοποιούς της Αμερικής και της Ευρώπης.

Πέρα από τη σκηνοθεσία στον κινηματογράφο, ο Μιχάλης Κακογιάννης έχει επίσης σκηνοθετήσει πολλές θεατρικές παραστάσεις και παραστάσεις όπερας στην Ελλάδα, τις Η.Π.Α., τη Γαλλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Έχει, επίσης, γράψει και έχουν εκδοθεί σενάρια και μεταφράσεις κινηματογραφικών και θεατρικών έργων, ενώ έχει γράψει και στίχους γνωστών ελληνικών τραγουδιών.

Αξιοσημείωτο είναι το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους που γύρισε στην πατρίδα του, τη μαρτυρική Κύπρο σχετικά με τη βίαιη τουρκική εισβολή "Αττίλας '74". Με θάρρος και υπομονή, κατόρθωσε να αποτυπώσει όλα σχεδόν τα γεγονότα που οδήγησαν στην τραγωδία της Κύπρου. Το ντοκιμαντέρ "Αττίλας '74" βραβεύθηκε στη Φλωρεντία ως το καλύτερο Ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους για το έτος 1974.

Γιάννης Ιωαννίδης

Ο Γιάννης Οικονομίδης είναι Κύπριος κινηματογραφικός σκηνοθέτης και σεναριογράφος, που εργάζεται στην Ελλάδα και θεωρείται ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς του σύγχρονου ελληνικού σινεμά. Οι ταινίες του ερευνούν το θέμα της βίας, συναισθηματικής και σωματικής, την κατάρρευση της μικροαστικής κοινωνίας και τις παθογένειες της σημερινής οικογένειας.

Εκτός από τον κινηματογράφο έχει ασχοληθεί με το θέατρο και την ποίηση.

Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Οικονομίδη ήταν το Σπιρτόκουτο (2002), η οποία διακρίθηκε στο 44ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με το Βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου. Το 2006 ακολούθησε Η ψυχή στο στόμα. Προβλήθηκε σε διάφορα διεθνή φεστιβάλ και ήταν υποψήφια για τον Χρυσό Αλέξανδρο στο 47ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Ο Μαχαιροβγάλτης (2010), η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του, έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Μπούσαν το 2010 και απέσπασε επτά βραβεία από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου. Το μικρό ψάρι (2014) έλαβε και αυτή καλές κριτικές. Η ταινία συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου το 2014 και απέσπασε τέσσερα βραβεία από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου. Και οι τέσσερις μεγάλου μήκους ταινίες του Οικονομίδη διακρίθηκαν με το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου για την καλύτερη ελληνική ταινία της χρονιάς.

Θέατρο. Το 2016 σκηνοθέτησε το πρώτο θεατρικό έργο στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου με το δικό του έργο Στέλλα κοιμήσου. Το θεατρικό έλαβε καλές κριτικές και τιμήθηκε με βραβεία Χορν και Μελίνα Μερκούρη. 

Πανίκος Χρυσάνθου

Ο Πανίκος Χρυσάνθου είναι Κύπριος σκηνοθέτης και παραγωγός ντοκιμαντέρ, στον οποίο απονεμένη το Βραβείο Ειρήνης Αμπντί Ιπεκτσί για την ταινία του Το Τείχος μας. Πρόκειται για ελληνοτουρκικό βραβείο το οποίο απονέμεται ανά δύο χρόνια σε καλλιτέχνες, πολιτικούς και ακαδημαϊκούς από την Ελλάδα και την Τουρκία. Ο Πανίκος Χρυσάνθου αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών με πτυχίο στη Φιλολογία και τη Φιλοσοφία. Εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτης και διευθυντής παραγωγής σε Ελληνικές και Κυπριακές ταινίες, προτού αρχίσει να παράγει τις δικές του.

Έλαβε το αναγνωρισμένου κύρους Βραβείο Ειρήνης Αμπντί Ιπεκτσί το 1997 για τη ταινία του, Το Τείχος μας. Γνωστή ταινία του επίσης είναι ο Ακάμας. 

Ανδρέας Π΄αντζης

Ο Ανδρέας Πάντζης γεννήθηκε στην Κύπρο, στην Αμμόχωστο. Από το 1970 έως το 1976, σπούδασε στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας της Μόσχας. Το διάστημα 1976-1977 ο Ανδρέας Πάντζης έκανε Stage θεατρικής σκηνοθεσίας στο Taganka Theatre, του Yuri Lyubimov. («Ο Μάστερ και η Μαργαρίτα» του Μ. Μπουλγκάκοφ). Ακόμη, έκανε Stage στο Θέατρο Malaya Bronnaya του Anatoly Efros. («Μήνας στην εξοχή» του Τουργκένιεφ.) To διάστημα 1977 - 1978 έκανε Stage σκηνοθεσίας όπερας, στο Moscow Musical Theatre "K. Stanislavski & Nemirovitch - Datchenko", κοντά στον Lev Mikhailov. (« Οι Παλιάτσοι» του Ρουτζέρο Λεονκαβάλο). Ο Ανδρέας Πάντζης από το 1979 μέχρι το 1981 διηύθυνε το Θεατρικό Εργαστήρι του Δημητρίου Πολιτιστικού Κέντρου στη Λάρνακα. Από το 1989 μέχρι το 1992 έζησε στο Δ. Βερολίνο, με υποτροφία της DAAD(Visiting Artist). Ήταν εκεί το βράδυ που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου.

Είναι μέλος Διεθνών Κριτικών Επιτροπών και Προκριματικών Κινηματογραφικών Φεστιβάλ στο Μάνχαϊμ, (Δυτ. Γερμανίας), Μονς, (Βελγίου), Βάρνα, (Βουλγαρία), Δράμα, (Ελλάς), Θεσσαλονίκης, (Ελλάς), Φεστιβάλ "LISTOPAD" Μίνσκ, (Λευκορωσία), "Zolotoy Vitiaz", (Ρωσία), «Φεστιβάλ 'Ελευθεροτυπίας'» (Ελλάς), "Brigantina", (Ουκρανία), Μικρού Μήκους Λεμεσού, κλπ.

Έχει δημοσιεύσει Θεωρητικά κείμενα για την Τέχνη σε διάφορα περιοδικά, σε Ελλάδα και Κύπρο.