ΚΥΠΡΟΣ - ΓΙΑΝΝΕΝΑ

Απελευθέρωση Ιωαννίνων από τους Τούρκους 1912-12: Οι Κύπριοι θυσιασθέντες 

ΔΕΚΑ τουλάχιστον Κύπριοι Εθελοντές Πολεμιστές θυσιάστηκαν πολεμώντας στις πολύμηνες επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων απ' την μακραίωνη τουρκική σκλαβιά, η οποία επιτεύχθηκε τελικά την 21η Φεβρουαρίου 1913.

ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΗ πανελληνίως μορφή, ανάμεσά τους, ο τότε Δήμαρχος Λεμεσού, ο ηρωικός Χριστόδουλος Σώζος 40 χρόνων, που έπεσε μαχόμενος ως Εθελοντής, απλός τυφεκιοφόρος του 3ου Λόχου, 1ου Τάγματος, 1ου Συντάγματος της 2ας Μεραρχίας, 6η Δεκεμβρίου 1912 στη μάχη του Προφήτη Ηλία της Αετοράχης Μπιζανίου.

ΧΙΛΙΟΙ ΠΕΝΤΑΚΟΣΙΟΙ έως 1.800 υπολογίζονται οι Κύπριοι που έσπευσαν ως Εθελοντές Πολεμιστές και έλαβαν μέρος στους δύο Βαλκανικούς Απελευθερωτικούς Πολέμους το 1912 - 1913 από την αγγλοκρατούμενη Κύπρο («Υπόδουλοι ελευθερωταί αδελφών αλυτρώτων»), αλλά και από την κυπριακή παροικία της Αιγύπτου, από τους μετανάστες στις ΗΠΑ και αλλού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των ερευνών που διεξήγαγε ο ιστορικός Πέτρος Παπαπολυβίου:

ΣΑΡΑΝΤΑ τουλάχιστον Κύπριοι Εθελοντές, τα στοιχεία των οποίων εντοπίστηκαν, θυσιάστηκαν πολεμώντας τους Τούρκους και τους Βουλγάρους στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους.

Η συμμετοχή Κυπρίων εθελοντών στους Βαλκανικούς πολέμους και ειδικότερα στο μέτωπο της Ηπείρου έχει ως κορυφαίο γεγονός τον θάνατο στο Μπιζάνι, στις 6 Δεκεμβρίου 1912 του Δημάρχου Λεμεσού Χριστόδουλου Σώζου, εθελοντή στρατιώτη του Α΄ τάγματος του Α΄ Συντάγματος της 2ας Μεραρχίας Πεζικού. Εκτός από τον Σώζο, σύμφωνα με την έρευνά μας σκοτώθηκαν στις μάχες της Ηπείρου, το 1912-1913 άλλοι εννιά Κύπριοι εθελοντές.

Το πώς βίωσαν οι Κύπριοι εθελοντές τις πρωτοφανείς για αυτούς συνθήκες του ηπειρωτικού χειμώνα και της κακουχίες της πολιορκίας του Μπιζανίου περιγράφει με τον πιο αυθεντικό και γνήσιο τρόπο η ποιητάρικη φυλλάδα με τίτλο «Η πτώσις των Ιωαννίνων» (Λευκωσία: Τυπογραφείο της «Ελευθερίας», 1913). Συντάκτης της ο εθελοντής των Βαλκανικών πολέμων Κωνσταντίνος Χαρικλέους ή Χαρικλείδης, από το Καϊμακλί Λευκωσίας (1888-1962), οικοδόμος στο επάγγελμα. Όπως αφηγείται ο ίδιος στο λαϊκό του ποίημα, υπηρέτησε στον 2ο Λόχο του 1ου Τάγματος του 18ου Συντάγματος της 6ης Μεραρχίας, και πήρε μέρος και στους δύο Βαλκανικούς πολέμους. Στη συνέχεια μετανάστευσε στη Γαλλία όπου και πέθανε το 1962..

Αντίτυπο της φυλλάδας του Χαρικλέους βρίσκεται στην κατοχή του Κωνσταντίνου Γ. Γιαγκουλλή, στη Λευκωσία, που ευγενικά μας παραχώρησε αντίγραφο. Αναδημοσιεύθηκε σχολιασμένο στο Πέτρος Παπαπολυβίου, Υπόδουλοι ελευθερωταί αδελφών αλυτρώτων. Πολεμικά Ημερολόγια, επιστολές και ανταποκρίσεις Κυπρίων εθελοντών από την Ήπειρο και τη Μακεδονία του 1912-1913, Λευκωσία: Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών 1999, σσ. 371-378. Εδώ παρατίθεται το εκτενές απόσπασμα, που αναφέρεται στην πολιορκία και απελευθέρωση των Ιωαννίνων, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατό χρόνων ελληνικής ελευθερίας της ηπειρωτικής πρωτεύουσας.

Χριστόδουλος Σώζος: Ο δήμαρχος Λεμεσού που πολέμησε και πέθανε στην μάχη για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων (21η Φεβρουαρίου 2013)

Ο κυπριακής καταγωγής Χριστόδουλος Σώζος ανέκαθεν θεωρούσε την Ελλάδα ως μητέρα - πατρίδα και δεν δίστασε να δώσει τη ζωή του στο Μπιζάνι, στη μάχη για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων το 1912.

Ο Χριστόδουλος Σώζος, ήταν Ελληνοκύπριος δικηγόρος, πολιτικός και επιχειρηματίας. Γεννήθηκε στη Λεμεσό, το 1872. Ο παππούς του, Αντώνιος Ιάκωβος Λοΐζου, είχε πάρει μέρος στην Επανάσταση του 1821 ως εθελοντής, πολεμώντας στο πλευρό του Φαβιέρου στην Αθήνα, ενώ ο πατέρας του Σώζων Λοΐζου, είχε πολεμήσει στην Κρήτη κατά την Επανάσταση του 1866.

Φοίτησε στην Ελληνική Σχολή Λεμεσού και στη συνέχει στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μετά το τέλος των σπουδών του, επέστρεψε στην Κύπρο όπου εργάστηκε σαν δικηγόρος.

Με το ξέσπασμα των Βαλκανικών Πολέμων, ο Σώζος είχε ήδη διαγράψει λαμπρή πορεία ως δικηγόρος και βουλευτής. Όντας εν ενεργεία δήμαρχος, επέλεξε να ταξιδέψει στην Ελλάδα κρυφά από την οικογένεια του και να καταταγεί στον ελληνικό στρατό ως εθελοντής. «Πραγματικοί ηγέται δεν είναι εκείνοι που μονάχα υποκινούν τον λαόν αλλά εκείνοι που προκινδυνεύουν μαζί του», είχε πει σε ένα γιατρό φίλο του, όταν προσπάθησε να τον αποτρέψει.

Όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος πληροφορήθηκε για την άφιξή του στην Ελλάδα, θέλησε να έρθει σε επαφή μαζί του. Έτσι κι έγινε. Τον δέχτηκε στο γραφείο του και του πρότεινε τιμητική θέση στο επιτελείο του στην Αθήνα. Με αυτόν τον τρόπο, δεν θα διακινδύνευε τη ζωή του στο μέτωπο. Ο Σώζος ωστόσο αρνήθηκε. Δεν δέχτηκε να ακούσει λέξη. Απαίτησε να σταλεί ως απλός στρατιώτης στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Κατετάγη στο Α' Σύνταγμα πεζικού του Διαδόχου.

Πολέμησε στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Στις 6 Δεκεμβρίου 1912, στις μάχες για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, σκοτώθηκε στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας του χωριού Μανωλιάσα (ορεινό χωριό, χτισμένο σε υψόμετρο 820 μ. , στις πλαγιές του όρους Τόμαρος).

Η εφημερίδα της Λεμεσού «Σάλπιγξ» είχε δημοσιεύσει την επιστολή του Σίμου Μενάνδου, συμμαθητή του Σώζου, στην οποία ως αυτόπτης μάρτυρας, περιέγραφε τη στιγμή του θανάτου του. «Ο Σώζος έπεσεν εμπρός μου. Εκ των 70 στρατιωτών της ενωμοτίας μου ελάχιστοι έμειναν άτρωτοι. Άλλοι εφονεύθησαν και άλλοι ετραυματίσθησαν. Οι νεκροί ετάφησαν αμέσως. Ο Σώζος επολέμησεν γενναιότατα, όταν είδε πλησιάσαντας εις τα χαρακώματά των τους Τουρκαλβανούς, ανεσηκώνετο και επυροβόλει όρθιος, τότε δε τον επήραν σφαίραι ταχυβόλου», έγραφε χαρακτηριστικά το απόσπασμα.